Do Bhaile nó do Shráidbhaile Stairiúil a athnuachan

Is áiteanna casta iad bailte - fiú bailte an-beaga - agus tá fadhbanna buanna agus nádúr faoi leith ag gach ceann acu.

Chun athruithe dearfacha a chur i bhfeidhm, beidh ceannaireacht báúil, comhaontú, foighne agus straitéis géarchúiseach ag teastáil. Sna háiteanna a bhí rathúil, bhí siad cúig bliain déag nó fiche bliain i mbun oibre chun a sprioc a bhaint amach. Cé go bhfuil cuma dúshlánach air seo, cuireann an méid oibre thar tréimhse fada leis an rath nuair a bhainfear amach é, agus neartaíonn sé an pobal le athrú.

Is acmhainní áisiúla iad seo idir foilseacháin, cur i láthair agus nascanna a dhéanfaidh an próiseas i bhfad níos éasca. Eagraítear na hacmhainní faoi dheich ábhar comhlántacha: comhthéacs straitéiseach, oibriú le agus cosaint na hoidhreachta, pobail ag obair le chéile, an réimse poiblí agus pleanáil, turasóireacht, léirmhíniú oidhreachta agus an earnáil ealaíona, miondíola, athrú aeráide agus bithéagsúlacht, pleananna baile agus foinsí maoinithe. Ós rud é go bhfuil tábhacht faoi leith ag baint le huasoiliúnt i measc na ndaoine bainteach in athghiniúint uirbeach, tugaimid treoir ar dheiseanna oiliúna freisin. Ar dtús báire, seo liosta naisc d’eagraíochtaí a bhíonn ag obair go príomha leis an athghiniúint uirbeach.

Tabhair faoi deara go bhfuil an líon is mó físeáin ar athghiniúint uirbeach ar domhan ag cainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta. Tá beagnach 100 cur i láthair ar fáil le féachaint orthu.

Seans gur chóir duit ár bhfoilseachán gairid ar Baile an Fheabhais a léamh ar dtús: Athnuachan oidhreacht-bhunaithe i 5 bhaile Éireannach (2017) Tá sé lán d’eolas sothuigthe ar conas is féidir le do bhaile nó do shráidbhaile a bheith ina áit níos fearr le cónaí ann, le hoibriú ann agus le cuairt a thabhairt air.

Comhthéacs straitéiseach

• Energising Ireland’s rural economy (2014), CEDRA

• Irish towns (2015), Ignite Research, The Heritage Council

• National policy on town defences (2008), Department of Environment, Heritage and Local Government

• Realising our potential: action plan for rural development (2017), Government of Ireland

• Rejuvenating Ireland's small town centres: a call to action (2018), Future Analytics, Society of Chartered Surveyors Ireland

• Town: origins, morphology and future (2012), Murphy, O.

• The urban-rural impact of economic recovery (2017), Teagasc

• The Irish town: an approach to survival (1975), Shaffrey, P., O’Brien Press

Léiriú comhthéacs straitéiseach ar an cainéal YouYube an Comhairle Oidhreachta

Ag obair le agus ag cosaint oidhreacht

• Adopt a monument: guidance for community archaeology projects (2017), The Heritage Council

• Bringing back homes: manual for the reuse of existing buildings (2018), Department of Housing, Planning and Local Government

• Conserving and maintaining wildlife in towns and villages: a guide for local community groups (2005), The Heritage Council

• Historic Towns Initiative: framework for the pilot phase Listowel, Westport, Youghal 2013 – 2014 (2018), Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht

• Maintenance: a guide to the care of older buildings (2007), Department of Environment, Heritage and Local Government

• Ruins: the conservation and repair of conservation ruins (2010), Department of Environment, Heritage and Local Government

• Shaping the future: case studies in adaptation and reuse in historic urban environments (2012), Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht

Tá trí shuíomh gréasáin iontach CFG bunaithe a thabharfaidh bunús tuisceana maith duit ar an oidhreacht thógtha, nádúrtha agus dholáimhsithe i do cheantar/ Tugann heritagemaps.ie eolas ar oidhreacht thógtha agus nádúrtha. Díríonn Amharcóir na Timpeallachta Stairiúla ar shéadchomharthaí ailtireachta agus oidhreacht ailtireachta. Ar deireadh, baineann dúchas.ie le béaloideas áitiúil.

Cur i láthair ar obair agus caomhnú oidhreachtar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Pobail ag obair le chéile

• A guide to effective community engagement (2015), CREW Regeneration Wales

• Ballybrilliant: heritage-led regeneration in five Irish towns (2017), The Heritage Council

• Creating talented town teams and partnerships, Department for Communities and Local Government UK

• Solving our own problems! a two-day workshop identifying Carrick-on-Suir’s issues and coming up with solutions (2014), The Heritage Council

• Sustainable communities: a governance resource book for small community and voluntary organisations (2016), The Wheel

Cur i láthair ar phobail ag obair le chéile ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

An réimse poiblí agus pleanáil

• Community-led village design statements in Ireland: toolkit (2012), The Heritage Council

• Creating places for people: the RIAI town and village toolkit (2019), RIAI & Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht

• Design manual for urban roads and streets (2013), Department of Transport, Tourism and Sport and the Department of Environment, Community and Local Government

• HerO (heritage as opportunity) the road to success: integrated management of historic towns (2011), URBACT

• Revitalising Ireland’s towns: a collaborative initiative by National ‘Pilot’ Collaborative Town Centre Health Check (CTCHC) Training
  Workshop Pack 1
  Workshop Pack 2

• Streets for all: advice for highway and public realm works in historic places (2018), Historic England

• Tralee town centre health check report (2017), The Heritage Council, Kerry County Council and partners

Cur i láthair réimse poiblíar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Cur i láthair pleanálaar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Turasóireachta

• Ecotourism handbook for Ireland, Greenbox & Fáilte Ireland

• Historic towns in Ireland: maximising your tourism potential (2012), Fáilte Ireland

• Rural tourism (2016), Teagasc

• Tourism facts 2017 preliminary (2018), Fáilte Ireland

• Tourism for towns: an introduction to developing a sustainable tourism sector in your historic town (2017), The Heritage Council

Cur i láthair turasóireachta ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Léirmhíniú oidhreachta agus an earnáil ealaíona

• A sense of place: an interpretative planning handbook (2001), Scottish Interpretation Network

• A toolkit for storytelling interpretation: how to help visitors experience your story, Fáilte Ireland

• Bored of boards: ideas for interpreting heritage sites (2015), The Heritage Council

• Heritage festivals and events: marketing checklist (2018), The Heritage Council

Cur i láthair ar léirmhíniú oidhreachta ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Cur i láthair ar eagrú imeachtaí ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Cur i láthair ar ról na hearnála ealaíona in athghiniúint uirbeach ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta.

Chúrsaí miondíola

• A framework for town centre renewal (2014), Retail Consultation Group

• Overview of retail in Ireland (2018), Dave Berry, Kantar Worldview, Small Business Open Day, Bord Bia

• Retail and consumer report 2018 (2018), pwc

• The changing face of the high street: decline and revival (2013), English Heritage & Historic Towns Forum

• The Portas review: an independent review into the future of our high streets (2011), Mary Portas

Chun tuiscint a fháil ar chúrsaí miondíola i do bhaile féin, ní mór a bheith eolach ar an ráta folúntais maoine tráchtála agus ar chomhdhéanamh na ngnólachtaí atá ann cheana féin. Tugann GeoDirectory tuarascálacha débhliantúla ar rátaí folúntais náisiúnta, contae agus baile. Tá briseadh síos sna tuarascálacha freisin ar na gnóthaí i láthair. Faraor, níl go leor bailte beaga san áireamh sna suirbhéanna foilsithe.

Cur i láthair miondíola ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

An t-athrú aeráide agus an bhithéagsúlacht

• Cities 100: 100 solutions for climate change in cities (2016), Sustainia, C40 Cities & Realdania

• Conserving and enhancing wildlife in towns and villages: a guide for local community groups (2005), The Heritage Council

• Energy efficiency in traditional buildings (2010), Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht

• Event manager's resource pack: 4 steps for a cleaner, greener event (2012), LAPN Network

• How communities are working together to save energy (2018), Sustainable Energy Authority of Ireland

• Local communities: actions to help pollinators (2018), National Biodiversity Data Centre

Chun mioneolas a fháil ar thacú pailneoirí, téigh go pollinators.ie. Tugann suíomh gréasáin eile sparkchange.ie, acmhainní ar conas do phobal a dhéanamh níos inbhuanaithe. Tá liosta air freisin de thionscadail inspioráideacha ó fud fad na hÉireann.

Cur i láthair ar athrú aeráide agus an bhithéagsúlacht ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Pleananna baile

• Fethard public realm plan (2009), Paul Hogarth Company and ERM

• Solving our own problems! A two-day workshop identifying Bandon’s issues and coming up with solutions (2017), The Heritage Council

• Tramore community plan, Tramore Development Trust Ltd.

• Westport 2000: integrated action plan (1997), Westport Urban District Council

• Youghal: a heritage-led vision to the next decade, Cork County Council

Tá tuiscint ar phróifíl shóisialta agus eacnamaíoch do cheantar féin ríthábhachtach d’aon phlean sráidbhailte géarchúiseach nó plean athnuachana baile. Tá neart eolais ag ardán cuardaigh StatBank ón bPríomh-Oifig Staidrimh, sonraí ó daonáireamh 2016 san áireamh. Bíodh sé píosa beag as dáta, tá sonraí ó dhaonáireamh 2011 curtha le chéile i bpróifíl ceantair ag an CSO do gach baile in Éirinn.

Cur i láthair ar eiseamláirí Bailte an Fheabhais ar chainéal YouTube na Comhairle Oidhreachta

Foinsí cistiúcháin

D’fhéadfadh deiseanna maoinithe Stáit agus AE athrú go minic. Dá réir sin, níorbh fhada go bhféadfadh briseadh síos mionsonraithe ar fhoinsí atá ann cheana a bheith gan mhaith. Mar sin féin, tá maoiniú curtha ar fáil ag na heagraíochtaí atá liostaithe thíos trí chláir dheontais éagsúla do na tionscnaimh shóisialta, eacnamaíocha, turasóireachta agus oidhreachta a d’fhéadfadh a bheith riachtanach chun go n-éireodh le do bhaile. Dá réir sin, ba cheart breathnú go cúramach ar a gcláir deontais agus conas a d’fhéadfadh siad cabhrú leis na gníomhaíochtaí molta a mhaoiniú. Níl an liosta seo a leanas d’fhoinsí maoinithe ábhartha Stáit, AE agus ENR uileghabhálach.

• County Council
• Creative Ireland
• Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht
• Department of Rural and Community Development
• EU INTERREG and other EU funding sources
• Fáilte Ireland
• Irish Georgian Society
• Irish Public Bodies Insurance
• Leader
• Local Enterprise Office
• Pobal
• Royal Irish Academy
• Sustainable Energy Authority of Ireland
• The Arts Council
• The Heritage Council

Nuair is féidir, ba cheart maoiniú ó ghnó áitiúil agus ón bpobal a fháil chun tacú le tionscadail. Bíonn maoiniú meaitseála ag teastáil i bhformhór na ndeontas rialtais agus AE. Féadfaidh comhlachtaí agus daoine aonair leas a bhaint as faoiseamh cánach ar shíntiúis dheonacha charthanachta faoi Alt 848A den Acht Comhdhlúite Cánacha 1997 . Má tá nó má fhaigheann comhlacht forfheidhmithe na ngníomhaíochtaí athghiniúna uirbí stádas carthanachta cheana féin, beidh sé seo ina spreagadh bhreise do chuideachtaí agus do dhaoine aonair tacaíocht airgeadais a sholáthar.

Is comhlacht ionadaíoch é The Wheel do charthanachtaí agus eagraíochtaí deonacha, cuireann sé faisnéis úsáideach ar fáil maidir le tiomsú airgid ón bpobal agus deontais ar a shuíomh gréasáin www.wheel.ie.Tá eolaire de dheiseanna beo deontais ar an suíomh Gréasáin freisin a nuashonraítear go rialta.

Soláthraíonn comhlachtaí maoinithe nótaí treoracha maidir le hiarratas a dhéanamh agus roinneann go leor sonraí faoi iarratais ar éirigh leo roimhe seo. Ná bíodh drogall ort aiseolas a lorg mura n-éiríonn le d’iarratas.

Deiseanna traenála

Más tú fhéin amháin atá ag obair chun athrú dearfach a chur i bhfeidhm i do bhaile nó do shráidbhaile tá baol ann go n-éireoidh tú as laistigh de dhá nó trí bliana. Dá bharr sin, is fearr foireann ilchineálach a chruthú le daoine ó earnálacha difriúla agus scileanna éagsúla (i.e. ionadaithe ó na hearnálacha príobháideacha, poiblí agus pobail). Mar sin féin, is cuma cén saineolas atá ag an ngrúpa seo, tá sé ríthábhachtach go leanfadh daoine ar aghaidh ag cur lena scileanna agus ag bualadh le daoine eile atá ag iarraidh fadhbanna comhchosúla a réiteach ina mbaile féin. Anseo thíos tá liosta neamh-uileghabhálach eagraíochtaí a sholáthraíonn oiliúint ar ábhair a chabhróidh le baill foirne baile cinntí níos fearr a dhéanamh. Cuireann an cuid is mó acu cúpla imeacht ar siúl gach bliain a bheadh ábhartha duit. Dá bharr sin, tá sé tábhachtach súil a chaitheamh ar na suíomhanna gréasán éagsúla go rialta. Bheadh sé áisiúil a gcuntais Twitter agus Facebook a leanúint.

Ag obair le agus ag cosaint oidhreacht

• An Taisce
• Department of Culture, Heritage and the Gaeltacht
• Irish Georgian Society
• The Heritage Council
• Your County Architectural Conservation Officer
• Your County Heritage Officer

Teastais/Cúrsaí máistreachta

• Department of Rural and Community Development
• The Heritage Council
• The Wheel
• Volunteer Ireland
• Your local LEADER company

Eagraíochta a bhaineann go príomha le athnuachan uirbeach

• Academy of Urbanism
• Association of Town and City Management
• Great British High Street
• Historic Towns and Villages Forum
• Main Street America
• URBACT

Admhálacha

Buíochas mór le Nicki Mathews agus Marc Ritchie ón Roinn Cultúrtha, Oidhreachta agus Gaeltachta agus le Orla Murphy, Ailtire as a moltaí.

Is togra é seo de chuid Líonra Bhailte Múrtha na hÉireann.